محافظـان چـوب‌ها
مهارت‌های زندگی > فوت و فن – محسن رخش خورشید:
پیش از آنکه آهن و سیمان اختراع شوند و به زندگی انسان راه یابند، فقط چوب بود و چوب.
البته سنگ هم بود، اما چوب از آن جهت كه سر و شكل مي‌گرفت و مي‌شد انواع لوازم مورد نياز را با آن تهيه كرد، يك نقش اساسي در زندگي بشر داشت. طراحان داخلي اين نكته را مي‌دانند و معتقدند چوب در حافظه انسان ريشه‌اي عميق دارد، بنابراين خانه‌ها را با چوب و انواع سازه‌هاي چوبي آراسته مي‌كنند تا خانه آرامش بيابد و زيبا شود. آنها مي‌گويند چوب به خانه، حرارت و حس بهتري مي‌بخشد و در مقابل از خانه‌هايي مثال مي‌زنند كه حتي مبلمانشان هم فلزي است و مظهري از سرما و بي‌روحي به‌حساب مي‌آيند.چوب خوب است و به فضا آرامش مي‌دهد اما به راحتي ممكن است آسيب ببيند و از بين برود. اگر دلمان براي سازه‌هاي چوبي خانه و البته جيبمان مي‌سوزد، لازم است كه قواعد نگهداري از چوب را بدانيم و رعايت كنيم. بخشي از اين قواعد با كمك «حامد رحيمي» در اين متن جمع‌آوري شده كه خواهيد خواند.
عوامل طبيعي
وسايل خانه، از چوبي كه مستقيما از قطع درخت حاصل مي‌شود، ساخته نشده است. اين چوب‌ها برش مي‌خورند و رويشان فرايندهاي فيزيكي و شيميايي انجام مي‌شود و در پايان رنگ مي‌شوند. رنگ، چوب را زيبا مي‌سازد و از بافت آن محافظت مي‌كند. پس هر عاملي كه به رنگ چوب آسيب بزند، يك دشمن براي سازه‌هاي چوبي است. تابش مستقيم آفتاب، يكي از آفت‌هاي چوب است. قراردادن مبلمان يا هر سازه چوبي ديگر در كنار پنجره به‌نحوي كه آفتاب روي سازه‌هاي چوبي پهن شود، صحيح نيست. رطوبت زياد هم عامل ديگري براي آسيب رساندن به سازه‌هاي چوبي است. در عين‌حال، خشكي هوا هم مي‌تواند به چوب آسيب بزند و گفته شده كه اگر در نواحي گرم و خشك سكونت داريد، بد نيست كه گاهي با بخار آب جوش، اندكي به رطوبت هوا بيفزاييد. از طرف ديگر حرارت نيز دشمن ديگري است كه به مرور چوب را خشك و دچار فرسايش مي‌كند. قراردادن سازه‌هاي چوبي در كنار بخاري يا شوفاژ درست نيست.
آفت‌هاي چوبي
زمان، اصلي‌ترين دليل براي فرسوده شدن لوازم خانه و البته هر وسيله ديگري است. با اين‌حال دلايل ديگري هم وجود دارد كه اين فرسايش را سرعت مي‌دهد؛ مثلا براي لوازم چوبي، گفته شده كه 3 گروه از دلايل هستند كه چوب‌ها را دچار آسيب مي‌كند. دليل اول عوامل طبيعي مثل آفتاب است كه بايد چوب را از آنها دور كرد، دليل دوم تماس چوب با برخي مواد شيميايي است كه قطعا از بي‌تجربگي اتفاق مي‌افتد. سومين دليل هم حشراتي هستند كه به چوب‌خوار معروفند و فرقي برايشان ندارد كه براي اين مبلماني كه دارند مي‌خورند، چه بهاي سنگيني پرداخت شده است. مراقبت از اسباب چوبي منزل، كار چندان دشواري نيست اما اگر برخي اصول رعايت نشود، عمر سازه‌هاي چوبي به سرعت پايان مي‌گيرد. بايد دقت كنيم كه اغلب فروشنده‌هاي لوازم چوبي، ممكن است مدعي باشند كه اين لوازم از چوب‌هاي فرآوري شده ساخته شده‌اند و رطوبت و گرما و حشرات، توان تأثيرگذاري بر آنها را ندارند اما اين ادعا اغلب صحيح نيست و به مرور هم مشخص مي‌شود كه چوب هيچ تواني در مقابل دشمنانش نداشته است.
شيميايي‌هاي خطرناك
مراقبت از چوب يك فرمول ساده دارد. همين‌كه جلوي آسيب را بگيريم، در واقع مراقبت كرده‌ايم. با اين‌حال لوازم چوبي به مرور مات و كدر مي‌شوند و از زيبايي مي‌افتند. اين اتفاق اجتناب‌ناپذير است و فقط مي‌شود با جلوگيري از تابش آفتاب و حرارت مستقيم، زمان وقوعش را كندتر كرد. اما كدر شدن چوب، عاقبت اتفاق مي‌افتد. شست‌وشوي چوب با آب و مواد شوينده، هرگز برق و لعاب را به آن بازنخواهد گرداند بلكه به رنگ و بافت آن هم آسيب خواهد زد و كار را براي ترميم چوب سخت‌تر خواهد كرد. به ياد داشته باشيم كه لوازم چوبي، همواره قابل ترميم هستند و هر بلايي هم كه سرشان بيايد، به‌نحوي مي‌شود مرمتشان كرد اما اغلب اين ترميم‌ها، نياز به ابزار و مهارت دارد و بهتر است بدون مهارت، تلاشي براي انجامش صورت نگيرد، چون ممكن است باعث آسيب به چوب شود. مثلا يكي از اقدام‌هاي رايج و پرآسيب براي چوب، استفاده از روغن جلا براي زدودن كدري چوب است. روغن جلا به رنگ چوب صدمه جدي مي‌زند و به‌اصطلاح آن را مي‌سوزاند. شايد ابتدا به‌نظر برسد كه چوب براق شده، اما اگر روزي آن وسيله چوبي را براي تجديد رنگ به يك رنگ‌كار حرفه‌اي چوب نشان دهيد، احتمالا به شما مي‌گويد كه رنگ چوب سوخته و بايد تمام سطح آن تراشيده شود.
چوب‌خوارهاي ناخوانده
حشرات در فصل بهار تخم‌ريزي مي‌كنند و براي آن دسته از حشراتي كه به چوب‌خوار معروف هستند، براي تخم‌ريزي جايي مناسب‌تر از يك فضاي گرم و نرم كه از باد و باران و آفتاب در امان است، وجود ندارد. اين خصوصيات خوب را مي‌توان در آن دسته از لوازم چوبي خانه‌ها كه نظافت نمي‌شوند، پيدا كرد. سازه‌هاي چوبي خانه، گوشه و كنار و درزهاي زيادي دارد كه يك محل مطمئن براي تخم‌ريزي حشرات هستند. نوزاد حشرات نيز همين‌كه سر از تخم درآورند، به جان محل تولد خود مي‌افتند. بنابراين مؤثرترين روش براي جلوگيري از تبديل شدن سازه‌هاي چوبي به خانه‌اي امن براي حشرات چوب‌خوار، نظافت دقيق و توجه به تمام گوشه‌ها و كنارهاي آن است اما اگر در محلي هستيد كه جمعيت حشراتش زياد است، نظافت چوب شايد راه به جايي نبرد و نياز به مبارزه جدي‌تري باشد. روشن است كه اگر نظافت نتيجه‌اي نداد و همچنان نشانه‌هايي از رفت‌وآمد حشرات چوب‌خوار ديده شد، بايد به سمپاشي روي آورد و به تناسب جمعيت حشرات، آن را در دوره‌هاي يكساله يا 6 ماهه انجام داد.
نظافت چوب
چوب‌ها اگر خيس شوند و خيس بمانند، به بافت‌هايشان آسيب مي‌رسد. بنابراين معروف است كه يكي از لكه‌هاي ماندگار روي چوب‌ها، لكه آب است. معمولا روي درهاي چوبي كه با آب شست‌وشو شده‌اند، لكه‌هايي بزرگ و سفيدرنگ پديد مي‌آيد كه محو كردنشان آسان نيست. رنگ چوب آسيب ديده و به‌نظر مي‌رسد كه راهي به جز استفاده از روغن جلا وجود ندارد. به اين ترتيب 2 ماده آسيب‌رسان به چوب به‌صورت پياپي به آن حمله كرده‌اند و طبيعي است كه عمرش را به‌شدت كاهش دهند. براي نظافت چوب‌ها توصيه شده كه هرگز از مواد شوينده شيميايي استفاده نشود. در عوض يك محلول مناسب خانگي وجود دارد كه در نظافت كم‌نظير است و تقريبا هر وسيله‌اي را نيز مي‌توان با آن تميز كرد. محلولي از آب، روغن زيتون و آبليمو، مناسب‌ترين شوينده براي لوازم چوبي است. دستمالي را به اين محلول آغشته كنيد و به سطح سازه‌هاي چوبي خانه بكشيد. سوراخ‌هاي كوچك را هم با استفاده از يك گوش‌پاك‌كن، به خوبي نظافت كنيد تا گردوغبار زدوده شود و محلي براي حشرات موذي باقي نماند. گردوغبار تأثير زيادي بر مات شدن سطح چوب دارد و بهتر است با گردگيري دائمي، از ماندگار شدن آن بر سطح چوب جلوگيري شود.
چوب‌هاي آشپزخانه
ميزهاي چوبي از وسايلي هستند كه ممكن است خطرهاي زيادي آنها را تهديد كند چون بيشتر از باقي سازه‌هاي چوبي، در تماس با حرارت، نور و رطوبت قرار دارند. فراموش نكنيم كه برخي از ميزهاي آشپزخانه با ورقه‌اي ضدآب ساخته مي‌شوند كه مقاومت زيادي در برابر رطوبت و حرارت دارند و انتخاب خوبي هستند.
قرار دادن قابلمه داغ غذا روي ميزهاي چوبي، هرچند باعث سوختن چيزي نمي‌شود و دودي به پا نمي‌كند اما به رويه چوبي ميز آسيب مي‌زند. محافظ‌هاي حصيري براي همين كار ساخته شده‌اند و جالب اينكه اسمشان هم محافظ است؛ يعني دارند از ميز محافظت مي‌كنند.
قرار دادن ليوان چاي روي ميز، رطوبت و حرارت را با هم به ميز وارد مي‌كند. بهتر است از زيرليواني استفاده شود. البته در انتخاب زيرليواني هم بايد دقت شود. زيرليواني‌هاي لاستيكي علاوه بر آنكه حرارت را به ميز منتقل مي‌كنند، به سطح آن مي‌چسبند و به مرور باعث خوردگي چوب مي‌شوند. زيرليواني‌هاي چوبي يا شيشه‌اي انتخاب بهتري هستند.
نگهداري از لوازم چوبي در انباري، حياط يا پشت‌بام، تصميم درستي نيست. اين محل‌ها حرارت، رطوبت زياد و نور آفتاب را يكجا دارند و لوازم چوبي را از بين مي‌برند.
تماس چوب با آب، باعث نفوذ آب به بافت چوب مي‌شود و آن را متلاشي مي‌كند. پهن كردن لباس‌هاي خيس در روزهاي باراني وي مبل‌هاي خانه، در واقع خوراندن آب به چوب مبل‌هاست.
چوب، گرماي زندگي است
حامد رحيمي طراح داخلي است و خصوصاً در حوزه چوب و مبلمان، تجربه و تخصص فراواني دارد. او مي‌گويد كه زندگي بشر بدون چوب، سرد و مكانيكي مي‌شود؛ پس همه بايد راه و رسم نگهداري از چوب را بياموزند.
